کولیک نوزادان و شیرخوارن
ارائه مشاوره تخصصی کولیک نوزادان و شیرخوارن
دکتر مهتاب رفاهی
متخصص کودکان
فوق تخصص نوزادان
خدمات دکتر مهتاب رفاهی
کولیک نوزاد و دردهای ناشی از آن دردهای شایعی در نوزادان مخصوصا در ماه‌های اول زندگی هستند که موجب اذیت نوزاد می‌شوند.
بیشتر مادران، مخصوصا مادران جوان‌تر یا مادرانی که اولین فرزند خود را به تازگی متولد کرده‌اند؛ با شنیدن صدای گریه‌های نوزاد خود بسیار نگران و بی‌قرار می‌شوند. اما باید بگوییم که طبق نظر متخصصان اطفال گریه نوزادان یک امر کاملا طبیعی است که به منظور برقراری ارتباط او با دنیای اطراف و برآوردن نیازهای روزانه لازم است. زمانی گریه‌های نوزاد اهمیت بالینی پیدا می‌کنند که بیش از حد می‌شوند. مهم‌تر از آن زمانی است که این گریه‌ها با علایمی همراه می‌شوند که نشان از یک بیماری و یا مشکل خاص در نوزاد است.
گریه زیاد یک تعریف به خصوص دارد. گریه زیاد به گریه‌ای گفته می‌شود که بین ۳ ساعت در روز تا ۳ روز در هفته باشد. که در این صورت باید مورد توجه و پیگیری قرار گیرد. در این میان یکی از عارضه‌های بسیار رایج بین نوزادان که سبب گریه طولانی مدت آنها می‌شود کولیک است که در ادامه در رابطه با این موضوع بحث خواهیم کرد.
بیش از ۲۵ درصد از نوزادان تازه متولد شده حدودا دو هفته بعد از تولد، تا حدود سه ماهگی دچار علائم کولیک نوزاد می‌شوند. در ادامه تعریف دقیقی از کولیک و دردهای کولیکی ارائه می‌کنیم. اگر کودک هر روز در زمان خاصی که معمولا عصر یا شب است، به صورت ناگهانی گریه می‌کند (و البته این گریه‌ها شدید و پر سر و صدا باشد)، می‌توان گفت نوزاد مبتلا به کولیک است و دردهای نوزاد حالت کولیکی دارند.
علائم کولیک نوزاد چیست؟
یکی از اولین نشانه‌های کولیک نوزاد، دوره‌های قابل پیش بینی گریه در آنها است؛ کودکی که کولیک دارد معمولاً در ساعات معینی از روز گریه می‌کند. معمولاً این دردها در بعد از ظهر و غروب بیشتر است. دوره‌های کولیک نوزاد ممکن است از چند دقیقه تا حدود سه ساعت یا بیشتر طول بکشد. کودک در دوره‌های درد کولیکی دچار حرکات روده‌ای و دفع گاز در اواخر این دوره می‌شود.
در این شرایط آرام کردن کودک کار بسیار دشواری است به طوری که صورت او قرمز شده و بسیار ناآرامی می‌کند. در این شرایط گاهی کودک برای کاهش درد به صورت ناخوداگاه وضعیت‌هایی به خود می‌گیرد مثلا پاهایش را به داخل شکم جمع می‌کند یا مشت‌هایش را گره می‌کند و عضلات شکم را به صورت ارادی سفت می‌کند.
علل بروز کولیک نوزاد چیست
متاسفانه هنوز متخصصان اطفال و نیز جامعه پزشکی علت واضحی برای مبتلا شدن برخی نوزادان به کولیک پیدا نکرده‌اند. در واقع مشخص نیست که چرا برخی کودکان دردهای کولیک دارند. البته محققان اظهار می‌دارند که برخی موارد از جمله آلرژی‌ها، عدم تحمل لاکتوز، رفلاکس، تغییر باکتری‌های نرمال سیستم گوارشی، سیستم گوارشی نارس در دوران جنینی، والدین مضطرب و تفاوت در روند تغذیه یا آرام سازی کودک یعنی مسائل روحی و روانی، می‌تواند در ایجاد کولیک نوزاد نقش داشته باشد.
درمان کولیک نوزاد چیست
درمان ریفلاکس: گفتیم که ریفلاکس یکی از علل نسبتا شایع در کولیک نوزادان است. بنابراین درمان رفلاکس، کمک شایانی به آرام کردن دردهای کولیکی نوزاد شما می‌کند. اساس درمان پزشکان در ریفلاکس نوزادان، اصلاح روش تغذیه است که با کاهش حجم شیر و از طرف دیگر با افزایش تعداد نوبت های شیردهی و غلیظ تر کردن شیر یا غذای شیرخوار صورت می‌گیرد. مثلا افزودن یک قاشق سرلاک برنج به هر پیمانه شیر می تواند موجب تغلیظ شیر و کاهش رفلاکس شود. البته برای به‌کار‌گیری این روش‌ها بهتر است با پزشک معالج کودکتان مشورت کنید.
توصیه می‌شود نوزادانی که کولیک دارند در زمان شیر خوردن به حالت نیمه نشسته باشند. حتی گفته شده که این کودکان در هنگام خوابیدن نیز مشابه این حالت را حفظ کنند یعنی کمی تخت این نوزادان شیب داشته باشد. در این صورت میزان ریفلاکس را به حداقل می‌رسانید. دقت کنید که در این نوزادان بادگلو بعد از تغذیه بیش از سایر نوزادان اهمیت پیدا می‌کند بنابراین به آرامی و با ملایمت پشت کودکتان را نوازش کنید تا بادگلو کند.
تغذیه مادر: اگر فرزندتان را با شیر خودتان تغذیه می‌کنید، بهتر است تا مدتی از رژیم غذایی مخصوص مادران دارای فرزند کولیکی و روده‌های حساس استفاده کنید. با رعایت کردن این رژیم اگر علت گریه‌های نوزاد کولیک باشد؛ متوجه تغییرات چشمگیر در میزان درد کودک خود خواهید شد.
برای این منظور در مرحله‌ی اول به مادر توصیه می‌شود که استفاده از مواد لبنی تا چند روز به حداقل کاهش یابد. تحقیقات اثبات کرده‌اند که با قطع مصرف لبنیات، درد نوزادان بهبود خواهد یافت. این مادران می‌توانند به جای استفاده از شیر از ماست استفاده کنند.
در مرحله بعد مادر باید خوراکی‌های حساسیت‌زایی مانند کلم، گل کلم، حبوبات، سیر، کافئین، تخم مرغ، تربچه، پیاز و ادویه‌جات و سایر مواد غذایی تحریک کننده مثلا مواد پرادویه و تند را برای چند روز از رژیم غذایی خود حذف کند. حتی امتحان کردن رژیم‌های مختلف نیز پیشنهاد می‌شود. یعنی اگر دیدید درد کودکتان با حذف یک غذا از بین رفت و مصرف مجدد آن درد کولیکی کودک بازگشت متوجه خواهید شد که علت این دردها همان ماده غذایی به خصوص بوده است.
موادی همچون آجیل، بادام زمینی، مرکبات، شکلات، گوجه فرنگی، قهوه و غذاهای دریایی هم ممکن است برای نوزاد ایجاد حساسیت کند. همچنین بهتر است در مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن، گندم، برخی میوه‌های تابستانی و مواد نفاخ مانند حبوبات یا انواع کلم زیاده‌روی نکنید.
استراحت کافی: هرگز فراموش نکنید که مسائل روحی روانی در دردهای کولیکی نوزادان نقش بسیار مهمی را بازی می‌کنند. در همین راستا یکی از عوامل بهبود کولیک نوزادان استراحت و خواب کافی است. بنابراین زمانی که نوزاد خواب کافی ندارد یا خواب او برنامه و ساعت مشخصی ندارد احتمال کولیک نوزاد افزایش می‌یابد. در نتیجه سعی کنید برای خواب کودکتان یک برنامه مشخص داشته باشید و همین طور سعی کنید کودکتان را به آرامی و با ملایمت و با آرامش بخوابانید.
بغل کردن نوزاد و آرام کردن او: همان طور که اشاره شد در این قبیل دردها مسائل روحی روانی نقش به سزایی دارند بنابراین در این مواقع کودکتان را با ملایمت بغل کنید، او را نوازش کنید و با صدای ملایم و آرام با او صحبت کنید. شاید حتی بردن کودک به هوای آزاد و راه بردن نوزاد در حالی که د آغوش شماست بسیار موثر باشد. حتی استفاده از حمام آب گرم هم در این شرایط ممکن است مسمر ثمر باشد.
مکیدن پستانک: به طور کلی میکدن می‌تواند سبب آرامش نوزادان شود. در چنین شرایطی نیز این عمل می‌تواند سبب تسکین دل درد نوزاد شود، برای این منظور می‌توانید از پستانک استفاده کنید. حتی اگر به کودک خود شیر داده‌اید باز هم می توانید برای آرام کردن کودک از پستانک استفاده کنید. پستانک به سبب این که بزاغ دهان کودک را بیشتر به سمت معده سازیر می‌کند؛ موجب هضم بهترغذای نوزاد شده و در نتیجه می‌تواند از رفلاکس در وی جلوگیری کند.
صداهای ملایم: زمانی که این دردها به سراغ نوزاد می‌ایند می‌توانید هود آشپزخانه را روشن کنید یا موسیقی امواج دریا، باران، آبشار یا ضربان قلب انسان را بگذارید. همچنین می‌توانید سشوار را روشن کنید. این قبیل صداها به سبب شباهتی که به صداهای داخل رحمی در زمان زندگی جنینی نوزاد دارند، او را اندکی آرام می‌کنند.